Bir yaz gecesinin bir kış gecesinde özlendiği, yorgunluğun öylesine içe çöktüğü bir akşamın izbesinde; bacaların püskürttüğü kükürtün genizleri yaktığı, günün incir çekirdeği çekişmelerinden bitap düşmüş bedenin acınacak haliyle, belki de sığınacak bir liman arayışıydı cesaretten yansıyan yürekteki o kıvılcımlar. Henüz bilinmiyordu birazdan teknoloji kullanmaksızın anılacak siyah beyaz film şeridinin acalesiz nasıl izleneceği. Tesadüf bu ya, solunacak iki nefes taze havanın gün boyu ciğerlere iskan etmiş nikotin dumanı ile yer değiştirme niyetine güvenip, kulpuna asılınmış pencereyi açtığında ardına kadar, zemheride birden yüzüne çarpan mevsimini şaşırmış eski bir yaz akşamı serinliğiyle başbaşa kalıverdi, tanıdık kokuların İspanyol dilberi fütursuzluğunda beynini mıncıklamasına ses bile çıkarmaksızın. Film daha önce yaşanarak görüldüğünden beden çoktan kendini gönül rızası ile gözünü kapatıp teslim etmişti bile, sonraları tecavüz iddialarına kalkışamama mütecavizsizliği kıvamda.
Loş bir aydınlıkta, ayak altında ezilen çakıltaşlarının çıkardığı seslere, ayçekirdeğinin, kabakçekirdeğinin tuzlu tuzlu kavutunun dumanı karışıyordu, renkli ampullerin direkler arasına gerdirilmiş iplere çamaşır gibi asılmış sallantıları gözlere batarken. Küçük, kemerli, ışığı dışarıya yansıyamayan bir pencerenin önünde bel bükülerek alınacak biletler için, sıra aralığının sıranın kendisine gelmesiyle ilişkisizliğinin bilinciyle, arkadakinin nefesini öndekinin hissetmediği boşluklarla kuyruğa giriliyordu, bir kaç metre sonra orta yerlerinden yırtılmaları kaçınılmaz olsa da. Bu, küçük bir çocuk için geçirilecek keyfli gecenin belki de en vahşi sahnesiydi, yeninin daha eskimeden çöp yerine konulmasının o yıllarda bir savurganlık sayılmasının haklılığında. İşin erbabı olmayan çekirdekçiler leblebiciler, gazete kağıdından kıvrılmış külahlarda satıyorlardı önlerindeki küçük torbalardan çay bardağıyla doldurduklarını, sıcak sıcak. Üstelik satış aralarında anamallarının öncelikle kendileri tarafından tüketilmesi, gözlerin henüz paraya bürünmediğinin en çarpıcı kanıtıydı, daha sonraki yıllarda bunun tersi moda olsa da.
Açıkhava sinemaları genelde, bir şilebin kaptan köşkü görünümünde, dar, iki katlı, dıştan eğreti bir merdiven ile tırmanılan üst katındaki projeksiyonlu film makinasını taşıyacak dayanıklılıkta, tuğladan örülmüş tek bir yapıdan oluşurdu. Alt katının sinema içi büfe, dışı ise gişe olarak kullanılırdı. Yukarı kattaki makine dairesinin küçük mazgal deliğinden fırlayan firari ışık seli tam karşısında birbirine dikilmiş beyaz patiska çarşafların gerdirildiği sinema perdesi üzerinde resim olurdu, kimi sert rüzgarlar estiğinde perdeye yansıyan görüntü dalgalanıp rüya izlenimi verse de. Dışarıdan görülemesin diye zemindeki çakıltaşlarının beyazlığına inat, çepeçevre rengarenk yüksek tahta korkuluklarla perdelenirdi, istenirse kaykılmış görüntüye razı olunarak dışarıdan kaçak seyredilebilinse de.
Biletli seyircilere göre en şanslı insanlar; hemen yanıbaşlarındaki az katlı evlerde oturan mahalle sakinleriydi kuşkusuz. Ancak balkonlarında loca görüntüsünde koltuklarına rahatça oturanlar gönlünce yiyiyor, keyfince içiyor, sinemadaki biletli seyircilerin her gördüğünü görüyor gözükseler de; hepsi tek bir kalasa çakılı bir sıra üzerindeki tahta iskemlelerde, hamile ya da pusetlilerin sıra başlarında, anaların çocuklarının enselerine bir şaplak atımı uzaklıkta oturmasını, iskemlelerin oturmalığı ölçüsünde motifli dokunmuş küçük kare halıların evlerden koltukaltlarında taşınmasını, karşıki evdeki komşularla uzaktan başla, gülümsemeyle, oturulan yerden eğilerek uzaktan selamlaşmasını, delikanlıların, gençkızlarla onca kafanın gölgesine rağmen cam gibi gözlerle bakışmasını, bakışmanın ortasına giren babanın gözleriyle birlikte kaçışmasını, kalabalıktan kaybolup bulunmuş ağlak çocukların “puf puf lütfen dikkat...” diye anons edilmesini, Mabel Arapkızı sakızların ağız içlerinde çıtlatılarak hatta şişirilip iki dudak arasında patlatılarak dedikoduların yapılmasını, yaşlı dulların uzaktan birbirlerine gösterilmesini, gongla birlikte kafalar arasından en iyi görüntüye sahip konuma geçerek gez göz arpacık misali kımıldamadan mevzilenmesini, günün sıkıntılarını yaktığı filitresiz sigara dumanına doldurup esen akşam yeline bırakmasını ve dile yapışmış tütünlerin parmakucuyla ustaca toplamasını, fragmanlar seyredilirken “Bu filmi görmüştük... ayy çok güzeldii...” ya da “Hatırlıyor musun?, hani bilet bulmadığımızdan kaçırmıştık ya...” diyerek bir kaç gece sonrasına “iyi... geliriz” diye karar verilmesini, aradan birisinin ayağını titretmesiyle birlikte sandal içinde deniz tutmuşcasına sallanılmasını, “lütfen sallamayalım...” uyarısıyla yerini dinginliğe terk etmesini, arka sırada oturan ve kendini filmin heyecanına kaptırmış üç numara traşlı çocuğun ağzından sıcak, ağdalı tükürüğüyle püskürttüğü çekirdek kabuklarının yapışmış enseden söylenerek ayıklamasını, ışıkların sönüklüğü ve ortamın havadarlığı fırsat bilinip çaktırmadan çıkarılmış ayakkabılardan tüten ayak kokusunun esen akşamsefası kokusuna karışmasını, “on dakika ara” yazısının bile perdede durmak istemezmişcesine geldiği gibi aniden kaybolmasını, yanan ışıklarla birlikte olanca sessizliğin şişe açacağının tersiyle patlatılarak açılan sade gazozların kokusuna terketmesini, “yok mu, soğuk su içeen...” diye mahalle çeşmesinden doldurulmuş testilerin diz üzerinden cam bardaklara dökülüşlerindeki serinliğini, içilen gazozlara leblebilerin boca edilmesini ya da bir torba leblebi tozunu tümüyle ağzına boşaltığından tıkanıp nefes alamayan çocuğun sırtına, durumun vehametine eş şiddette söylenerek vurulmasını, baş yukarı çevrildiğinde hışırdayan yaz yaprakları arasından görünen ayın ve yıldızların seyredilmesini ya da mehtap çıkmışsa dua bile edilmesini, çalan gongla birlikte büfeye akan kalabalığın tahta iskemlelere doğru yön değiştirmesini, tuvaletten geç çıkıp da yolunu şaşırmışların “burası benimdi sanırım” diye karanlıkta tanımadığı birilerinin kucağına istemeden oturmasını, bir ağızdan saf komikliklere gülünmesini, veremli kıza gözyaşı dökülmesini, tecavüzcüye beddualar edilmesini, film karelerinin birinin diş atıp takıldığında perde üzerinde donmuş görüntüdeki küçük kahverengi beneğin genişleyerek tüm kareyi sararak yanışını seyretmesini, ardından kıpırdaşan karanlıktan gökyüzüne taşan ıslıklar arasından “Makiniist..” diye seslenmesini, filmin en heyecanlı sahnesinde mahalle camiinin minaresine bağlanmış hoperlöründen ezan sesinin duyulmasını, yakınındaki trenyolundan geçen banliyö treninin takırtılarını, üstüne yetmezmişcesine lokomotifin bir de onlar için çaldığı düdüğün ya da yanıp sönen ışıklarıyla tepeden geçen kanattan motorlu nakliye uçağının homurtusunun filmin en can alıcı konuşmalarını bastırmasını, hüzünlenmiş yürekler, ağlamaktan kuruyup şişmiş gözler, yüze çökmüş uyku mahmurluklarıyla en etkili müzik perde ardından yankılanırken “son” yazısının karaca ürkekliğinde perdenin önünde titremesini, ayağa kalkanların mırıltılarla uyuşmuş diz, bilek ve bel ağrılarından sızlanmasını, uygunsuz yerlere sıkışmış donların hep birlikte ayağa kalkıştaki sıkışıklığın görüntüyü perdeleyeceği inancıyla etrafa belli etmeksizin düzeltilmesini, öndekinin topuğuna basmadan cenaze merasimi adımlarıyla içerideki seyircinin biran evvel boşaltılabilmesi için iki kanadı birden açılarak daha çok hangar kapısına dönüşmüş çıkışa doğru ağır ağır, ayakları sürüye sürüye ilerlenmesini, uykuya dalmış küçük çocukların analarının omuzlarına yaslanmış huzurlu başlarını, üzerlerine örtülmüş hırkaların altından hissedilen yalpalayan adımların tatlı sarsıntısını, gözleri mahmurlaşmış da olsa hala uyanık kalmış daha büyük yaştaki çocukların filmin dialog ya da monologlarını taklitle, gözlerini aça aça, heyecanla ya da korkuyla yinelemelerini, evlere yürüyerek dönmelerini,... şilep dekorlu mekanı gönüllü dolduran yolcularla aynı tadı alamamalarını sinemadan yirmi otuz metre uzakta kalmalarına bağlarlardı, karşı komşunun yaşamını pencereden izlemenin anlamsızlığında. Ancak aynı tadın alınamamasına neden olan sebep, içini görebildikleri bahçeyle aralarının bunca yakınlığına rağmen, seyircilerin topluca geçirdikleri o gecede neredeyse elle tutulur kadar somutlaşmış ruhun, kendini saran tahta korkulukların dışına taşamamazlığıydı; tatsız tuzsuz bedavacılık bir yana, haftanın bir kaç gecesi sinema balkon komşuluğundan sıyrılıp güle oynaya biletli seyirciliğe soyunduklarına bakıldığında.
Şimdi; gece gece solunan bir nefeslik taze havanın onu nerelere alıp götürdüğüne bakarak, yeniden ciğerlerine doldurmak istediği soluğu düşündü, inandırıcılığını yitirmiş dünlerin düş olduğu bir zaman yolculuğuna bir daha çıkıp çıkamayacağının tedirginliğinde. Ahşap pervazlardan içeriye girmeyi düşleyen zemheriye bir o kadar inat, ılık bir yaz gecesinin meltemiyle.
Sevgilerimle...
ahb
not: Diğer yazılarıma, yandaki GÜNCELERİN TÜMÜ bölümünden yıllık/aylık/tek tek ulaşıp okuyabilirsiniz.
